ÖÐR. GÖR. OSMAN UTKAN

HAYVAN DENEYLERÝ VE BOYKOT

• admin
• 29 Aralýk 2023
• Yazar
• 10099 Görüntüleme

Hayvan Deneyleri ve Boykot

“Empati Çaðý” adlý eserinde Frank De Wall empati kavramýný, çoðunlukla hayvanlar üzerinde yaptýðý ve yapýlan birçok deney üzerinden ele almaktadýr. Burada ilginç deneylerden birisi de 1959 yýlýnda, Amerikalý psikolog Russel Church,  "Diðerlerinin Acýlarýna Karþý Farelerin Verdiði Duygusal Tepkiler" baþlýklý kayda deðer bir makaleye de yer vermiþtir.  Deneyi yapan Church, hepimizin aþina olduðu edimsel koþullanma ile öðrenme deneylerine benzer bir deney gerçekleþtirmiþtir. Deneyde kollu bir baský aracýlýðýyla yiyecekleri alabilmeleri için fareleri eðitmiþtir. Ancak fare bunu yaparken, baþka bir farenin, bu hareketi sonucu acý çektiðini fark ettiðinde, bu hareketi yapmayý býraktýðýný gözlemlenmiþti. Sisteme dokunduðunda yiyecek alacak olmasýna raðmen arkadaþýnýn acý çektiðini görünce manivelaya dokunmayý býrakmýþtýr. Bu gerçekten de olaðanüstü bir durumdu.

Daha önce fareler için anlatýlan bu deney maymunlarda uygulandýðý zaman onlarýn nasýl tepki verdiklerini incelemek için çalýþmalar yapýlmýþtýr. Maymunlara yönelik yapýlan deneylerden de oldukça ilginç sonuçlar çýkmýþtýr.  Buna göre 1960'lý yýllarda, Amerikalý psikiyatrlar,  bir zinciri çekerek yiyecek alan makaklarýn, zinciri çekmenin arkadaþlarýnýn elektrik þokuna maruz kalmasýna sebep olduðunu gördüklerinde, zinciri çekmeyi reddettikleri ortaya çýkmýþtýr.  Maymunlardan biri beþ gün içinde, bir diðeri ise on iki gün içerisinde kendi davranýþýnýn arkadaþý üzerindeki olumsuz etkisini anlamýþ ve zinciri çekmeyi býrakmýþtýr. Bu maymunlar,  aç kalmayý göze alýp arkadaþlarýna acý çektirecek bir davranýþta bulunmaktan kaçýnmýþlardýr.

Farenin besin almak için yapmasý gereken davranýþý terk etmesinin altýnda yatan faktörlerin neler olduðu farklý açýlardan tartýþýlabilir. Bu durumun en temel sebebi, farenin ve maymunlarýn empati kurmuþ olabileceðidir.  Baþkasýnýn acýsýný hisseden hayvanlar bu davranýþý sergilemekten uzak durmuþ olabilir. Yani hoþ olmayan bakýþlardan ve seslerden kaçýnmaya yönelik bir istek gibi deðerlendirilebilecek olsa da baþkalarýný acý içinde kývranýrken görmek, korkunç bir durumdur. 

Gülümsemenin bulaþýcý olduðu gibi acýlarýn da bulaþýcý olduðu hakikattir. Sevinçlerin bulaþýcý olduðu gibi hüzünler de bulaþýcýdýr. Yaný baþýmýzda derdi, tasasý olan ya da büyük üzüntüler yaþayan birileri varken bir baþkasýnýn ayný sýrada mutlu olasý çok mümkün deðildir. Ýnsanlarla aramýzda bu anlamda baðlar bulunmaktadýr. Ýnsanlarýn acýsý acýmýz olurken sevinçleri ise mutluluðumuz olmaktadýr.

Hayvanlar üzerine yapýlan bu deneyleri, insanlar için düþünecek olursak durumun çok farklý olacaðýný düþünmüyorum. Bu deneylerden elde edilen bulgulardan hareketle insanlara yaptýklarý bir satýn alma eylemine baðlý olarak baþka insanlarýn büyük acýlar çektiði gösterilirse, insanlar da benzer davranýþ sergileyecektir. Yaratýlmýþlarýn en þereflisi olan insanoðlu davranýþýnýn sonunda baþkalarýnýn olumsuz etkilendiðini bilirse, mutlaka gerekli adýmlarý atacaðýna þüphe yoktur. Eðer bir insan yaptýðý satýn alma davranýþýný sergilemeye devam ediyorsa büyük ihtimalle davranýþýnýn nelere mal olduðunun farkýnda deðildir.

Fareler ve maymunlar üzerine yapýlan deneylerin sonuçlarý üzerinden düþünülerek yapýlacak boykot daha etkili olabilecektir. Ýnsanlara yiyecekleri bir hamburgerden, içecekleri bir içecekten ya da satýn aldýklarý baþka bir þeyden dolayý baþkalarýnýn büyük acýlar yaþadýðý gösterilirse etkili sonuçlar alýnabilecektir. Bu nedenle yaþanan ölümleri ve zulümleri daha çok duyurmakta fayda vardýr. Ne kadar çok kiþi bu zulmü görürse, buna vesile olanlarý da görecektir.  Böylece küresel boykot daha baþarýlý olacaktýr.

 “Bir zulme engel olamýyorsanýz, onu duyurun.” þeklinde bir kelam-ý kibar vardýr. Yaþanan insanlýk dýþý barbarlýk ve soykýrým varsa bunlarý ýsrarla duyurmak gereklidir. Elimizden hiçbir þey gelmiyorsa bile zulmü ýsrarla duyurmak görevimiz olmalýdýr. Yaþananlar asla kanýksanmamalýdýr ve normalleþtirilmemelidir. Nazi kýrýntýsý siyonist Ýsrail’in aþaðýlýk emellerine ulaþmasýna müsaade etmemeliyiz. Onlara destek verenleri ve yaþanan soykýrýma ortak olanlarý da sürekli hatýrlatmalýyýz. Böylece insanlar elleri kanlý þirketlerin ürünlerinden uzak duracaklardýr. Bu anlamda zulme iliþkin görüntüler, gerekirse bütün insanlýðýn gözüne sokulmalýdýr. 

Empati,  her þeyden önce duygusal katýlýmý gerektirmektedir.  Fareler,  bu katýlýmýn nasýl baþladýðýný bize yapýlan deneylerde göstermektedir. Baþkalarýnýn duygularýný görmek, bizim de benzer duygular hissetmemize yol açacaktýr. Bu aþamadan sonra baþkalarýnýn durumuyla ilgili daha geliþmiþ bir anlayýþa eriþmemiz mümkün olacaktýr.

Görmelerine ve duymalarýna raðmen duyarsýz ve fütursuz bir þekilde davranan ve baþkalarýnýn acýlarý üzerine sefa süren kiþileri de görmekteyiz. Bazen insan, hayvanlardan bile daha aþaðýlýk hal alýyor. Hatta “Esfel-e Safilin” yani “aþaðýlarýn aþaðýsý”  diye ifade edilen de yine insanoðludur.