ÖÐR. GÖR. OSMAN UTKAN

-YENÝ- KELEBEK ETKÝSÝ VE MADLEEN GEMÝSÝ

• admin
• 12 Temmuz 2025
• Yazar
• 85 Görüntüleme

KELEBEK ETKÝSÝ VE MADLEEN GEMÝSÝ

“Kelebek etkisi” kavramýný ilk defa Necmettin Erbakan Hoca’dan duymuþtum.  O zaman gerçekten hayretler içinde kalmýþtým. Deyim yerindeyse “Bir yaþýma daha girmiþtim.” diyebilirim. Gerçekten bir kelebeðin kanat çýrpmasý büyük kasýrgalara denen olabilir miydi? Ya da bir kelebek kanat çýrpýnca büyük kasýrgalarýn yönünü deðiþtirebilir miydi?

Rahmetli Erbakan, geçmiþte yaþanmýþ ve zamanýnda dikkat çeken meteorolojik bir olaydan yola çýkarak bu kavramý anlatmýþtý. On yýllar önce Avusturalya’nýn güneyinden baþlayan büyük bir kasýrga, güç toplayarak ilerlemeye baþlamýþ ve önüne ne gelirse kasýp kavurmuþ. Sonra bu kasýrga yönünü Çin ve Hindistan gibi büyük nüfuslu yerlere doðru çevirmiþ. Böylesi bir durum, büyük felaketlere neden olabilecekmiþ.  Bilim adamlarý, devlet adamlarý ve medya kasýrgayý takip ederken, bir anda beklenmeyen bir þey oluyor ve kasýrga yön deðiþtirip okyanusa doðru yol alýyor. Orada da gücünü kaybedip yok oluyor. Bu beklenmeyen durum araþtýrýlýyor. Neden kasýrganýn yön deðiþtirdiði araþtýrýlýnca ilginç bir sonuç ile karþýlaþýlýyor.  Kasýrganýn meydana geldiði o sýralarda Avusturalya’da göç eden kelebeklerin kanat çýrpmasýnýn, kasýrganýn yön deðiþtirmesine neden olduðu anlaþýlýyor.

Orjinali “Butterfly effect” diye ifade edilen ‘kelebek etkisi’ne dair bilimsel açýdan kesin kanýtlar olmamasýna raðmen burada, bazen küçük bazý adýmlarýn büyük sonuçlar doðurduðunu söylemek mümkündür. Bu kavramý ilk olarak meteoroloji uzmaný olan Edward Lorenz, 1960’lý yýllarda ortaya atýyor. Lorenz hava durumu simülasyonlarý üzerine çalýþýrken, ufak deðiþiklilerin, nasýl büyük sonuçlara yol açtýðýný fark ediyor. Ve bu olayý kavramlaþtýrýyor. O günden bu yana bu teori ilgi çekmeye devam etmektedir.

Kelebek etkisini, sadece hava durumunda ya da doðal olaylarda deðil, hayatýn her alanýnda görebiliriz. Aynen bir kasýrganýn yön deðiþtirmesinde ya da fýrtýnanýn baþlangýcýnda olduðu gibi kelebek etkisi, küçük bir olay ya da dokunuþla dalga dalga büyüyüp tüm sistemin iþleyiþini deðiþtirebilir. Lorenz’in hava durumu simülasyonlarýnda olduðu gibi, en ufak bir deðiþiklik bile uzun vadede öngörülemez büyük sonuçlar doðurabilir. Bu da demektir ki, hayat, bazen küçük hareketlerin büyük bir etkiye yol açtýðý bir yapý içinde ilerlemektedir.

Orhan Pamuk “ Yeni Hayat” kitabýna “bir kitap okudum ve hayatým deðiþti” diyerek baþlar. Bazen okuduðumuz bir kitap ya da dinlediðimiz bir sohbet kelebek etkisi oluþturarak hayatýn akýþýný deðiþtirebilir. Hatta bazen bir söz bile hayatý köklü bir þekilde deðiþtirebilir. Yani olumlu ya da olumsuz bir söz hayatýmýzý etkileyebilir.

Tarihe baktýðýmýzda da kelebek etkisinin en çarpýcý örneklerinden biri ortaya çýkar. 1914’te Avusturya-Macaristan Arþidüklüðü'ne yönelik suikast, bir dünya savaþýnýn patlak vermesine neden olmuþtur. O küçük olay, bir dizi uluslararasý gerilim ve ittifak sisteminin sonucu olarak, tüm dünyayý etkileyen büyük bir çatýþmanýn baþlamasýna yol açtý. Savaþ öncesindeki birkaç gün ya da saatlik küçük hareketler, tarihin akýþýný deðiþtirmiþtir.

Yine benzer bir þekilde yakýn tarihte Tunus’ta bir kiþinin kendini yakmasý sonucunda “Arap Baharý” diye adlandýrýlan ve birçok Arap ülkesinde yönetimlerin deðiþmesini beraberinde getiren olaylar baþlamýþtý. Bir kývýlcým nasýl ormanýn tümünü ya da önemli bir kýsmýný yakabiliyorsa; toplumsal açýdan da kývýlcým misali küçük bir olaylar da milletleri ve devletleri yakýp yýkabiliyor.

Bu kadar yazdým ama asýl söylemem gerekeni söylemedim. Kelebek etkisinden hareketle dünyada yaþanan zulümler ve zalimlerle mücadeleye dikkat çekmek istiyorum. Belki zalimlere yönelik olarak yapýlan ufak tefek gibi görünün iþlere burun kývýranlarýmýz vardýr.   “Bizim yaptýðýmýz eylemden ne olacak? Yaptýðýmýz bir duadan ne çýkacak? Ettiðimiz küçük yardýmlarla ne olur ki? Yazdýðýmýz bir gönderi ne yapar ki?” gibi tepkiler duyabilir ya da diyebiliriz. Ýþ öyle deðil! Kelebek etkisi teorisi, tam da bunun için var.

Madlen Gemisi, on iki aktivistle Sicilya’dan demir aldýðýnda “Ne olacak ki!” diyenler elbette olmuþtur. Sicilya’dan Gazze’ye iki bin kilometre yol aldýlar. Dünya kamuoyu günlerce, o yiðitleri ve gemiyi konuþtu. Sonuçta ciddi bir gündem oluþtu. Terör devleti Ýsrail, açýk denizlerde gemiye el koydu. Ancak eli kanlý, katil ve soykýrýmcý alçaklar, -dünya kamuoyunu ve hassasiyetleri gördüðü için- olabildiðince akativistlere kibar davranýr gibi yaptýlar. Gemideki o güzel insanlar “Gazellilerin bir öðün yemeði için gerekirse canýmýzý veririz.” diyerek bir kývýlcýmý ateþlediler.

Madlen gemisinden sonra birçok ülkeden on binlerce insan, kara yoluyla Mýsýr’a geçip Refah sýnýr kapýsýna dayandý. Gazeteciler, bilim insanlarý, parlamenterler ve aktivistler nice zorluklara raðmen harekete geçti. Ancak Mýsýr’ýn firavunist yönetimi, oraya gidenlere baþta gözaltý ve darp olmak üzere her türlü engellemeyi yaptý.

Madlen Gemisi’nin þimþekleri ciddi manada üzerine çektiðinin farkýna varan Ýsrail de gündemi baþka yöne çekmek için Ýran’a saldýrdý. Karþýlýklý füze saldýrýlarý altýnda gündemden düþmüþ gibi olsa da Madleen Gemisi mürettebatý, kasýrganýn yönünü deðiþtiren ve sonrasýnda onu bitiren kelebekler gibiydiler. On iki kiþi kelebek misali kanat çýrptý ve yüzbinleri harekete geçirdi. Bu etki öyle ya da böyle güçlenerek devam edecektir. Ýsrail bu etkiyi azaltmak istese de iþe yaramayacaktýr. Ýnsanlýk vicdaný, yaþanan bu tarifsiz zulümleri sona erdirecektir. Ýnþallah o az  kiþinin çabalarý kasýrgaya dönecek ve zalimlerin saltanatýný baþýna yýkacaktýr.

Sonuç olarak, kelebek etkisi bize hayatýn karmaþýklýðýný ve hassasiyetini hatýrlatýr. Bu hayatta her hareketin bir yankýsý vardýr. Her eylemin bir sonucu vardýr. Bu baðlamda Gazze için bugün attýðýmýz küçük bir adým, bir yardým, bir dua ya da bir söz yarýnýn dünyasýnda büyük bir deðiþimin habercisidir. Çünkü küçük dalgalar, okyanuslarý bile alt üst edebilir. Unutmayalým ki bir kelebeðin kanat çýrpmasý bir kasýrgaya neden olabilir.